ÜZVI MƏNŞƏLİ MƏİŞƏT TULLANTILARINDAN ALINMIŞ KOMPOST

İnkişaf etməkdə olan ölkələr müxtəlif növ üzvi tullantıların idarə olunmasında ciddi ekoloji, sosial və iqtisadi problemlərlə üzləşir. Bu problemləri bərk olunması sistemlərində həll etmək üçün müvafiq emal strategiyaları qəbul edilməlidir. Üzvi bütün emalı variantları arasında tullantı zibilliklərinin aradan qaldırılmasında kompostlama metodu effektiv strategiya kimi təsdiq olunmuşdur. Son onilliklər ərzində, demək olar ki, dünyada miqdarı çox sürətlə artmışdır. artım ilk növbədə əhali artımı ilə əlaqələndirilir. Halbuki, inkişaf bununla əlaqədar urbanizasiyanın inkişafına görə müasir həyat tərzi standartlar əmələ gəlməsinin sürətlənməsinə böyük səbəb olmuşdur. 2016-cı ildə dünya şəhərlərində gələn təqirbən 2 milyard ton Tullantıların gəlməsində bu ətraf mühit sisteminin komponentlərinə təzyiq göstərmiş pozmuşdur. Müvafiq olaraq, tullantılar uyğun ekoloji cəhətdən təmiz idarəetmə strategiyasının həyata keçirilməsi aktual məsələ hesab edilir, halbuki təkrar istifadəsi dairəvi iqtisadiyyat çərçivəsində vahid ən üstün yanaşma təsnif edilir. baxımdan, emal, istifadə resurs səmərəliliyinin artırılması yolu dayanıqlığı artırmaq üçün, Avropa Parlamenti yaxınlarda qanunvericilik təkliflərini, o cümlədən AB-nin gübrə tənzimləməsini ehtiva edən fəaliyyət planını etmişdir. Plan AB bazarında məhsullarının istehsalını ticarətini yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır. Yeni plan tullantılardan əldə edilən (kompost) məhsullar da daxil olmaqla qruplarını əhatə edir. kənd təsərrüfatında edilə bilən qida maddələrinə çevrilməsini yaxşılaşdırdığına görə, həm insanların, də mühitin maraqlarının xeyrinədir. yanaşmaya olaraq fraksiya əsasən məişət tullantılarından yaranan bir hissəsini təşkil etdiyinə bioloji parçalanan hissə qeyri-düzgün nəticəsində atılmaqdansa oluna bitki qidalarının potensial mənbəyi bilər. Buna baxmayarq, qeyd lazımdır təzə torpağa birbaşa tətbiqi tövsiyə edilmir. Xüsusilə, edilməmiş/qeyri-stabil əlavə edilməsi xüsusi maddələr ya düzgün olmayan böyümə şəraiti bitkilərin böyüməsinə, eləcə də, bitkilər zəruri maddələrinin hərəkətsizliyi, balansızlığı, fitotoksisitlik ağır metalların, patogen bakteriyaların qeyri-üzvi duzların mövcudluğuna təsir göstərir, son nəticədə bitkinin ləng olur. Nəticə etibarilə, biokimyəvi texnologiyaların sonradan təsərrüfatı sahələrində təhlükəsiz bərpasına gətirib çıxarır. gübrələmə texnologiyası yüksək tərkibli aşağı mikroorqanizmli faydalı “gübrə” məhsuluna çevrilməsi yanaşmasına çevrilmişdir. eksperimental tədqiqat ayrılmış kompost istehsalı potensialının öyrənilməsinə yönəlmişdir. Tədqiqat işində xammal bazar tullantıları (meyvə tərəvəz) bağ (bitki qalıqları) edilmişdir. Onlar açıq meydançada rulon yığım üsulu kompostlaşmaya məruz qalmışlar. Prosesə neçə fiziki, kimyəvi parametrlərə nəzarət edilmiş, yerində ölçmələr (temperatur nəmlik) gündəlik aparılmışdır. Sınaq laboratoriya analizlərinin seçilməsi müddəti ərzində məhsulun normaya uygun nəmlik, ph, elektrik keçiriciliyi (EK), karbon/azot nisbəti müəyyən Kompostun təhlil edilmiş nümunələri metalların daha konsentrasiyalarına malik Ümumiyyətlə, nəticələr kompostlaşmanın tullantılarının perspektiv üsul olduğunu, həmçinin, keyfiyyətli istehsalında separasiya toplama metodunun effektivliyini göstərir. Açar sözlər: tullantıları; kompostlama; edilməsi.